Suç şüphesi altındaki kişilerin geçici olarak özgürlüğünü kısıtlayan yakalama kararı hakim veya mahkeme kararı olmadan verilebilir. Şüpheli veya sanık bu yolla alıkonulmuş olur. Kişi hakkında suç işlediğine dair kuvvetli suç şüphesi olması halinde yakalama emri verilebilir. Geçici nitelikte bir koruma tedbiri olan yakalama kararı şüpheli ya da sanığın kaçmasını engellemek için uygulanır.
Yakalama Nedir?
Kişi suç işledikten sonra adli yakalama uygulanırken adli yakalamayı herkes yapabilir. Kişiye suç işlerken denk gelindiğinde ya da suçüstü bir fiil sebebi ile kişinin kaçma riski varsa her vatandaşın adli yakalama yapma hakkı bulunur.
Kolluk kuvvetleri de her zaman yakalama yetkisini kullanabilir. Suç işlediği düşünülen kişinin kaçma şüphesi varsa, yakalama emri düzenlenmesi gereken ve gecikmesinde sakınca olan hallerden biri mevcutsa ya da savcılığa veya amirlere derhal başvurma imkanı yoksa kolluk kuvvetleri her zaman yakalama yetkisini kullanabilir.
Yakalama Kararına İtiraz
Koruma tedbiri olan yakalama ile kişi özgürlüğüne müdahale söz konusudur. Kişi yakalama emri ile yakalandığında yakınları buna itiraz etme hakkına sahiptir. Kovuşturma aşamasında olan bir sanık yakalama emrine karşı itiraz etme hakkına sahiptir.
Soruşturma aşamasında ise yakalama emrine; yakalanan kişi, yakalanın avukatı, yakalananı kanunen temsil etmeye yetkili olan kişi, yakalanın eşi ve yakalananın 1. ve 2. derece kan hısımları itiraz edebilir. Yakalamaya itiraz edildiğinde Sulh Ceza Hakimi inceleme başlatır ve 24 saat içinde sonuçlandırır.
Yakalanan Kişinin Hakları
Yakalanan kişinin sahip olduğu birtakım haklar vardır. Bu hakların önemli bir kısmı aşağıda sıralanmıştır. Fakat söz konusu haklara geçmeden önce belirtmek gerekir ki hak kaybı yaşanmaması adına yakalanma ve devamı süreçlerde ceza avukatı tarafından temsil edilmek en sağlıklı yaklaşım olacaktır.
- Yakalanan kişinin öncelikle üst araması yapılır.
- Yakalama esnasında ise delillerin korunması için gerekli tedbirler uygulanır.
- Yazılı olarak bildirilmesinin imkanı olmadığı hallerde sözlü olarak yakalanan kişiye hakları beyan edilir.
- Yakalanan kişinin yabancı olması halinde yazılı olarak itiraz etmezse vatandaşı olduğu ülke büyükelçiliğine ya da konsolosluğuna haber verilir.
- Yakalamayı kolluk kuvvetleri yapmış ise yakalananla birlikte uygulanan tedbirlerin Cumhuriyet savcısına bildirilmesi gerekir.
- Yakalanan kişinin yakınları Cumhuriyet savcısının emriyle olaydan haberdar edilir.
- Yakalama işlemi için tutanak tutulur.
- Tutanakta yakalananın nerede, ne zaman, hangi suçtan ve nasıl yakalandığı kaydedilir.
- Yakalanan kişiye Yakalama ve Gözaltına Alma Tutanağı ile Sanık Hakları Formunun imzalı örneği verilir.
- Yakalananın Cumhuriyet savcısı tarafından serbest bırakılmadığı durumlarda soruşturma yapılabilmesi için gözaltına alınması söz konusu olur.
- Yakalanın yakınlarına haber verme hakkı bulunur.
- Yakalanan kişinin yakalanma anındaki sağlık durumu tespit edilir.
- Gözaltına alınanların sağlık durumlarında bir bozulma söz konusu ise derhal doktor kontrolü yapılarak gerekli ise tedavi edilir.
- Yakalanan kronik bir rahatsızlığa sahip ise bu durumda talebi olması halinde kendi doktorunun nezaretinde resmi hekimce muayenesi ve tedavisi yapılır.
- Gözaltında yakalanın ifadesini alan kolluk görevlisi ile sağlık muayenesine götüren kolluk görevlisi farklı kişiler olmalıdır. Personel sayısı yetersiz ise bu durumun belgelendirilmesi zorunludur.
- Yakalanan için bir tıbbi müdahale söz konusu olacaksa adli tıp kurumunda ya da resmi sağlık kuruluşunda bu işlemler gerçekleştirilir.
- Nezarethaneye giriş ve yakalama raporun 3 nüsha olarak düzenlenir. Biri tanzimi gerçekleştirilen sağlık kuruluşunda diğeri yakalananda üçüncüsü ise soruşturma dosyasında yer alır.
- Kişisel güvenlik endişesi varsa hekim muayene sırasında kolluk kuvveti isteyebilir
- Muayene sırasında hekimin işkence, ağırlaştırılmış işkence ya da eziyet suçlarından herhangi birini tespiti durumunda Cumhuriyet Savcısı haberdar edilir.
- Kadın yakalananın muayenesi talep etmesi durumunda olanak varsa kadın hekimce yapılır.
- Yakalanan nezarethaneye konulmadan önce üzeri aranır ve kendisine zarar verme ihtimali olan eşyaları alınır.
- Yakalanın üzerinden para ve benzeri eşyaları muhafaza altına alınır. Bununla ilgili bir tutanak düzenlenerek ilgili kişiye de bir nüshası verilir.