Mahkumiyet kararı kesinleştiğinde bu karar belirli bir süre içinde infaz edilmezse hükümlü hakkındaki mahkumiyet hükmünden vaz geçilmesi ceza zamanaşımı olarak adlandırılmaktadır. Ceza zamanaşımı ile infaz ortadan kalkar. Mahkumiyet hükmünün infazı ceza zamanaşımı ile sonlanır fakat bunun dışındaki tüm hukuki sonuçlar devam edecektir.
Bazı suçlar işlendiğinde ceza zamanaşımı söz konusu olsa bile cezaya bağlı şartlar sürer. Örneğin memuriyet şartı bunlardan biridir. Devletin ceza verme hakkından vaz geçmesi söz konusu olduğunda dava zamanaşımı ve ceza zamanaşımı süreleri devreye girmektedir.
Kanun tarafından her iki durum için ayrı ayrı öngörülen süreler farklıdır. Dava zamanaşımı süresi geçtikten sonra kamu davası açılamamaktadır. Kesin hükümle verilen bir cezanın kanunda yer verilen süre geçtiğinde infazı mümkün olmamaktadır. İnfaza engel olan sebep ise ceza zamanaşımının dolmuş olmasıdır.
Ceza Zamanaşımı Süresi Nelerdir?
Türk Ceza Kanunu 68. Madde kapsamında ceza zamanaşımı sürelerinden bahsedilebilir. Ceza zamanaşımı süreleri belirlenirken ceza mahkemesinin hükmetmiş olduğu ceza miktarına ya da cezanın niteliğine bakılmaktadır. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında ceza zamanaşımı süresi 40 yıldır. Bu sürenin geçmesi ile ceza infaz edilmez. Müebbet hapis söz konusu olduğunda süre 30 yıl olur.
Yirmi yıl ve bundan uzun süreli hapsi cezaları söz konusu ise 24 yıl ceza zamanaşımı süresi olarak öngörülmektedir. 5 yılı geçen hapis cezaları için 20 yıl, 5 yıla kadar olan hapis cezaları içinse ceza zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ceza zamanaşımı süreleri yaşa bağlı olarak da değişikliğe uğrar. Örneğin 12 yaşını dolduran fakat 15 yaşını doldurmamış olanlar için ceza zamanaşımı süresi yukarıda sayılanların yarısı oranında hesaplanır.
15 yaşını doldurup 18 yaşını doldurmamış olanlar için ceza zamanaşımı süresi ise yukarıda sayılan ceza miktarlarının zamanaşımı sürelerinin 2/3 oranında geçmesi ile sonlanır. Bir de müsadere zamanaşımı bulunur. Müsadere ile ilgili hükmün kesinleşmesi ile ardından 20 yıl geçtikten sonra infaz yapılmamaktadır.
Ceza Zamanaşımı Süresi Hesaplama
Ceza zamanaşımı süresi hesaplama yapılırken bazı durumlarda süre kesilir. Süre kesildikten sonra ise yeniden işlemeye başlar. Ceza zamanaşımında uzamış zamanaşımı kavramı bulunmazken kesilme söz konusu olduğunda aynı sürenin işlemeye devam ettiği görülmektedir.
Hükümlü cezasının infazı sırasında firar ettiğinde ya da başka bir nedenle cezası kesildiğinde ceza zamanaşımı miktarı hesaplanacağı zaman kalan ceza miktarına bakılır. Ceza zamanaşımı süresi hesaplanırken dikkate alınması gereken hususlar şunlardır:
- Hükümlünün gözaltı süresi,
- Hükümlünün tutukluluk süresi,
Hükümlünün mahkum olduğu hapis cezasından yukarıdaki süreler düşüldükten sonra kalan ceza süresi dikkate alınarak hesaplama yapılması gerekir. Belirli şartlarda ceza zamanaşımı süresi kesilebilir. Ceza zamanaşımı süresi kesildikten sonra kesilme tarihinden itibaren yeniden işletilmeye başlanır. Ceza zamanaşımının kesilmesine sebep olan haller ise şunlardır:
- Mahkumiyet hükmü kesinleştiğinde ilgili merciinin hükümlüye yaptığı tebligat,
- Hükümlünün cezanın infazı sebebi ile yakalanması,
- Hükümlünün bir önceki suçtan mahkum olmasının ardından kasıtlı bir suç işlemesi ve bu suçun ceza üst sınırının iki yıldan daha fazla hapis cezası gerektirmesi.
Ceza zamanaşımı Türk Ceza Kanunu 68. Madde uyarınca düzenlenmektedir. Buna göre mahkumiyet hükmü kesinleştikten sonra belirli bir süre geçmesi halinde hükmün infazından vaz geçilmesi ceza zamanaşımı olarak adlandırılmaktadır. Dava zamanaşımı ile ceza zamanaşımı arasında fark vardır.
Dava zamanaşımında devletin cezalandırma hakkının ortadan kalkması söz konusu olurken ceza zamanaşımında hükmedilen ceza infaz edilmez. Ceza zamanaşımı ile yalnızca infaz ortadan kalkarken cezaya ait diğer tüm hukuki sonuçlar olduğu gibi devam eder.
Ceza zamanaşımının kendiliğinden yürürlüğe girmesi gerekirken hükümlü talep etmese dahi koşulların varlığı durumunda cezanın infazının yapılmaması kararı re ’sen verilmiş olmalıdır. Ceza zamanaşımı sürelerinin geçmesinin ardından ceza infaz edilmemektedir.
Ceza zamanaşımı süresi hesaplaması, özellikle ceza ve infaz hukuku bakımından derin hukuk bilgisi gerektirir. Zira somut olayın özellikleri çerçevesinde ve özel hükümler dikkate alınarak ceza zamanaşımı süresi hesabında farklılıklar söze konu olabilir. Bu nedenle işlemlerin ceza avukatımarifetiyle yerine getirilmesi yararlı olacaktır.