Bir suç işlendikten sonra üzerinden belli bir süre geçmesine rağmen dava açılmamış ise ya da dava açılmış olmasına rağmen hukuki süresi içinde neticelendirilmemiş ise devlet cezalandırma hakkından vaz geçer. Bu durum dava zamanaşımı olarak adlandırılır. Dava zamanaşımı ceza hukuku kurumu olarak işlev görür.
Dava zamanaşımı süresi olağan dava zamanaşımı süresi ve uzamış dava zamanaşımı süresi olarak ikiye ayrılmaktadır. Uzamış dava zamanaşımı süresinde dava zamanaşımının kesilmesine yol açan sanık hakkında uzamış zamanaşımı süresi geçerlidir.
Ceza Davasında Dava Zamanaşımı Süresi Ne Kadar?
Suçun işlendiği tarihten başlayan dava zamanaşımı süresi ceza davalarını ilgilendirmektedir. Olağan dava zamanaşımı süresi olarak adlandırılan bu durum söz konusu olduğunda dava düşer. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilen suçlar için 30 yıl geçmesi dava zamanaşımı süresinin tamamlanması anlamına gelir. Buna ilaveten müebbet hapis cezası gerektiren suçlar için dava zamanaşımı süresi 25 yıldır.
Hapis cezası 20 yıldan az olmamak kaydı ile uygulanabilecek suçlarda dava zamanaşımı süresi 20 yıl olurken 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az olan hapis cezası gerektiren suçlarda 15 yıl dava zamanaşımı süresidir. 5 yıldan fazla olmayan hapis cezasına konu olan suçlarda veya adli para cezası uygulanabilen suçlarda dava zamanaşımı süresi ise 8 yıldır.
Fiili işlendiğinde 15-18 yaş aralığında olan çocuklar söz konusu ise dava zamanaşımı süreleri de değişir. Bu durumda ağırlaştırılmış müebbet hapis uygulanan suçlar için 20 yıl dava zamanaşımı süresi uygulanırken müebbet hapis cezası verilen suçlarda bu süre 16 yıl 8 aydır.
20 yıldan az olmayan hapis cezası verilen suçlarda 13 yıl 4 ay dava zamanaşımı süresi uygulanırken 5 yıldan çok 20 yıldan az hapis cezası gerektiren suçlarda dava zamanaşımı süresi 10 yıldır. 5 yıldan fazla olmayan hapis cezaları ve adli para cezaları için dava zamanaşımı süresi ise 5 yıl 4 aydır.
12-15 yaş aralığında olan çocuklar için dava zamanaşımı süresinde de değişiklik olur. Bu durumda ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanacak suçlar için dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Müebbet hapis cezası uygulanacak suçlarda 12 yıl 6 ay, 20 yıldan az olmayan hapis cezalarında 10 yıl, 5 yıldan çok 20 yıldan az hapis cezası verilen suçlarda 7 yıl 6 ay ve 5 yıldan fazla olmayan hapis cezaları ya da adli para cezalarını ilgilendiren suçlarda ise 4 yıl dava zamanaşımı süresi bulunur.
Zamanaşımı Süresi Ne Zaman İşlemeye Başlar?
Suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlayan dava zamanaşımı süresi, tamamlanan suçlarda suçun işlendiği gün, teşebbüs halinde kalmış olan suçlarda ise son hareketin yapıldığı gün işlemeye başlar. Kesintisiz işlenen suçlarda kesintinin gerçekleşmesi, çocuklara karşı işlenen ve çocuk üzerinde nüfuz sahibi olan kişilerce işlenen suçlarda ise çocuk 18 yaşını bitirdiği gün dava zamanaşımı süresi işlemeye başlar.
Dava Zamanaşımı Süresi Hangi Hallerde Olur?
Suç işlendikten sonra bu tarihten belirli bir süre geçmesi ile dava açılmaz ise ya da açılan dava kanuni süresinde sonuçlanmadığı takdirde dava zamanaşımı süresi uygulanır. Bu durumda da ceza davasının düşmesi söz konusu olmaktadır.
Türk Ceza Kanunu uyarınca her suça yönelik olarak kanunda belirlenmiş olan ceza üst sınırı dikkate alınarak dava zamanaşımı süresi tespit edilir. Bu kapsamda ise suçun üst sınırı belirlendikten sonra buna göre zamanaşımı süresinin dolup dolmadığına bakılmaktadır.
Suça ait bir üst sınır belirlenmemiş ise süreli hapsi cezaları için TCK 49 uyarınca üst sınır en çok 20 yıl olarak geçerlidir. Kanun uyarınca suça seçimlik hapis cezası ya da adli para cezası uygulandığında ve mahkumiyet hükmü sanık için adli para cezası şeklinde olsa dahi dava zamanaşımı süresi için hapis cezasının üst sınırına bakılmaktadır.
Suç nitelikli olarak işlenmişse ve bu kapsamda daha ağır ceza verilmesi gerektiğinde dava zamanaşımı süresi belirlenirken suçun nitelikli halleri dikkate alınır. Suçun daha az ceza gerektiren halleri dava zamanaşımı süresi belirlenirken dikkate alınmamaktadır.
Aynı fiile bağlı olarak yapılacak yeniden yargılamalarda ise yeni suç vasfına göre dava zamanaşımı süresi hesaplanmaktadır. Son olarak, dava zamanaşımı sürelerine dair ceza avukatından hukuk danışmanlığı almak, hatalı ve yanlış sonuçlara ulaşılmaması adına faydalı bir yaklaşım olur.