İrtikap suçu kamu görevlisi tarafından işlenen suçlardan biridir. Bu suç kamu görevlisinin görevini icrası sırasında görevin kendisine sağladığı nüfuzu kötüye kullanması neticesinde oluşur. Kamu görevlisi muhatap olduğu kişiden yarar sağlamak ya da bu kişiye yarar sağlamak konusunda vaatte bulunmak sureti ile suçu işler.
İrtikap suçu seçimlik hareketli suçlar arasındadır. Üç seçimlik hareketle işlenebilen bu suç, TCK 250 kapsamında cezalandırılırken kamu idaresinin güvenilirliğinin ve işleyişinin zarar görmesi sebebi ile yaptırıma tabidir.
İrtikap Suçu Nedir, Nasıl İşlenir?
İrtikap suçu, seçimlik hareketli suçlar arasında yer alır. Bu suçu kamu görevlisi işler. Kamu görevlisi görevini ifa ederken görevin kendisine sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak bu suçu işler. İrtikap suçu zorlama yolu ile ikna edilmek sureti ile ya da muhatabın hatasından yararlanılarak işlenebilir.
Türk Ceza Kanunu uyarınca irtikap suçu işlendiğinde verilen ceza kamu idaresinin güvenilirliğinin ve işleyişinin zarar görmesi sebebi iledir. İrtikap suçu, rüşvet suçu ya da zimmet suçu ve görevi kötüye kullanma suçu birbirinden farklı suçlardır.
Görevi kötüye kullanma suçu işlendiğinde kamu görevlisi görevin gereklerine uymamış demektir. Genel bir suç olma özelliğine sahip olan görevi kötüye kullanma suçunda verilen ceza farklıdır.
Kamu görevlisi görevine bağlı olarak zilyetliği kendisine verilen mallar üzerinde görevine aykırı şekilde hareket ederse zimmet suçu oluşur.
Çok failli karşılaşma suçu olan rüşvet suçunda kamu görevlisi rüşveti alan taraf olurken rüşveti veren taraf da fail sıfatına haiz olur.
İrtikap suçunu kamu görevlisinin görevi icabı kendisine tanınan yetkiyi kötüye kullanmak sureti ile ve zorlama yolu ile işlemesi seçimlik hareketlerden biridir. İcbar (zorlama) yolu ile irtikap suçu en sık karşılaşılan suç tipidir.
Kamu görevlisi, hileli davranışlarla kendisine ya da bir başka kimseye yarar sağlama amacı ile görevini kötüye kullanarak karşısındakini ikna ederek bu suçu işlerse ikna suretiyle irtikap suçu oluşur.
Mağdurun fark etmeden bir hata yapmasından yararlanan ve bundan menfaat temin eden kamu görevlisi hatadan yararlanma sureti ile irtikap suçunu işlemiş olur.
İrtikap Suçunun Şartları Nelerdir?
İrtikap suçu kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine zarar veren bir suçtur. Bu suçun faili kamu görevlisidir. Özgü suçlar arasında yer almasının sebebi de suçun kamu görevlisi tarafından işlenmiş olmasıdır.
Kamu görevlisi dışındaki kişiler bu suçu işleyememekle beraber suça azmettirme ya da yardım etme sebebi ile yargılamaları yapılabilir. İrtikap suçu üç seçimlik hareketle işlenebilen bir suç tipidir. İşleniş biçimine bağlı olarak da suça öngörülen cezalarda değişiklik olur.
İrtikap Suçunun Cezası Nedir?
Zorlama sureti ile irtikap suçu işlendiği takdirde 5-10 yıl aralığında hapis cezası öngörülmektedir. Kamu görevlisi bu suçu işlerken icbar yani zorlama yolu kullanılmış ise Türk Ceza Kanunu uyarında kamu görevlisine hapis cezası uygulanır.
- İkna yolu ile işlenen irtikap suçu için kamu görevlisi 3-5 yıl aralığında değişen sürelerde hapis cezası alabilir.
- Suç, hatadan yararlanma yolu kullanılarak işlendiğinde ise verilen ceza 1-3 yıl aralığında değişen sürelerde hapis cezasıdır.
İrtikap suçunun cezasında hürriyeti bağlayıcı cezalar düzenlenmiştir. Bu bakımdan, sürecin takibi ve yönetimi için uzman bir ceza avukatı yardımına başvurulması kişi lehine olacaktır.
Dava Zamanaşımı ve Şikayet Süresi
İrtikap suçunun takibi şikayete bağlı değildir. Takibi şikayete bağlı olmayan suçlarda savcılık olayı haber alır almaz soruşturma başlatma yetkisine sahiptir. İrtikap suçunun işlendiği haber alındığında savcılık makamı re ’sen soruşturma başlatır. Yeterli suç şüphesinin tespiti durumunda da iddianame düzenleyerek kamu davasını açar.
İrtikap suçu dava zamanaşımı süresi söz konusu olduğunda 15 yıldır. Suç işlendiğinde 15 yıllık dava zamanaşımı süresi geçilmediği takdirde her zaman dava açılabilmektedir.
Erteleme, Adli Para Cezası ve HAGB
İrtikap suçu, adli para cezası uygulanabilen suçlar arasında yer alırken hatadan yararlanma şeklinde gerçekleşmiş suçlarda bu uygulanabilir. İkna sureti ile irtikap suçu işlenmişse verilecek ceza miktarı cezanın adli para cezasına çevrilmesi bakımından uygun değildir.
İrtikap suçu icbar sureti ile işlendiği takdirde HAGB kararı uygulanamaz. Bununla birlikte suç ikna sureti ile işlenmişse ve cezada indirim yapılma imkanı varsa HAGB kararı verilebilmesi bakımından uygun koşullar sağlanabilir. Hatadan yararlanılarak işlenen irtikap suçları için öngörülen ceza alt sınırı 1 yıl olması sebebi ile HAGB hükümleri uygulanabilmektedir.
Erteleme kararı için de suçun işleniş biçimine göre karar verilmektedir. İcbar sureti ile işlenmiş olan irtikap suçu için erteleme söz konusu olmaz. İkna yolu ile işlenmiş suçlarda ceza indirimi yapılabildiğinden erteleme kararı verilebilir. Hatadan yararlanmak sureti ile işlenmiş olan irtikap suçunda ceza ertelemesi kararı alınabilmesi söz konusudur.