İstinaf, ilk derece mahkemesince verilen kararların hatalı veya eksik olma ihtimaline karşın başvurulan kanun yoludur. Yerel mahkeme kararlarının yeniden incelenerek varsa hataların ve eksikliklerin giderilmesi ve bu sayede hakkın sağlanması amacıyla istinaf kanun yoluna başvurulur.
İstinaf, yerel (ilk derece) mahkemelerince verilen kararları; hukukilik ve maddi olay bakımından Bölge Adliye Mahkemesi marifetiyle denetlenmesidir. İstinaf kanun yolu neticesinde Bölge Adliye Mahkemesi kararlarına karşı yapılan başvurularsa temyiz kanun yolu ile incelenir.
Hukuksal hataların giderilmesi ve adaletin eksiksiz yerine getirilmesi başta olmak üzere pek çok açıdan önemli avantajlar sunan istinaf kanun yolu, yargılama sürecinin uzaması gibi çeşitli dezavantajlara da sahiptir. Bu sebeple basit uyuşmazlıklarda kanun yoluna başvuru hakkı tanınmamaktadır.
İstinaf Mahkemesi Nedir?
İstinaf, ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların denetime tabi tutulmasını öngören kanun yoludur. Örneğin aile mahkemesince verilen bir karara karşı itiraz, istinaf mahkemesine yöneltilir. Bu mahkemenin diğer adı ise Bölge Adliye Mahkemesi’dir. İdari yargıda ise Bölge İdare Mahkemesi’dir.
İlk derece hukuk ve ceza mahkemelerince verilen kararların denetlendiği mahkeme, Bölge Adliye Mahkemesi’dir. İdare ve vergi mahkemeleri tarafından verilen kararların denetlendiği mahkeme ise Bölge İdare Mahkemesi’dir.
Hangi Kararlar İstinaf Kanun Yoluna Götürülebilir?
Mahkeme kararlarından hangilerinin istinaf edilebileceği, hangilerininse istinaf kanun yoluna konu edilemeyeceği hususu, kanunla belirlenmiştir. İstinaf edilebilen başlıca kararlar şunlardır:
- İlk derece mahkemelerinin kişi hallerine dair uyuşmazlıklar hakkındaki tüm nihai kararları,
- İlk derece mahkemeleri tarafından verilen, malvarlığına dair davalar hakkındaki nihai kararlar,
- İlk derece mahkemelerinin, diğer kanunlarda temyiz edilebileceği veya haklarında Yargıtay’a müracaat edilebileceği belirtilen ve istinaf mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere dair nihai kararlar.
Hukuk bilgisi ve tekniği gerektiren istinaf kanun yoluna ilişkin sürecin yetkin ve deneyimli bir ceza avukatı marifetiyle takip edilmesi en sağlıklı yaklaşım olacaktır.
Hangi Kararlar İstinaf Edilemez?
Kural gereği ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararlar istinaf kanun yoluna konu edilebilir. Fakat bu kurala istisna teşkil eden bazı mahkeme kararları mevcuttur. Bu kararlar hakkında istinaf başvuru yapılamaz. Söz konusu kararlar şunlardır:
- İlk derece mahkemesinin, istinaf sınırının altına kalan malvarlığı davalarına dair kararları kesindir. Bu kararlara karşı istinaf başvuru yapılamaz. Lakin bu kuralın da istisnası vardır. Şöyle ki, manevi tazminata dair davalarda ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararlar, miktarına ve değerine bakılmaksızın istinafa konu edilebilir.
Özel kanun düzenlemeleriyle bazı mahkemelerce verilen kararların kesin olduğu hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla bu kararlara karşı da istinaf başvurusu yapılamaz. Bahse konu kararlardan bazıları şöyledir:
- Tüketici Kanunu m. 70/5,
- 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu m. 9/3, 15, 19/4, 43/3, 61/2, 65/2, 65/3.
- 5362 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu m. 49,
- 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun m. 49/b, 2.
İstinaf edilemeyen diğer kararlar şunlardır:
- Delil tespiti kararları,
- Ara kararlar (tek başına),
- Adli yardım isteminin reddi kararları,
- Kesin kararlar.
İstinaf Kaç Ay Sürer, İstinaf Mahkemesi Ne Kadar Sürer?
İstinaf incelemesine konu davanın durumu, yoğunluğu, uzunluğu, türü vs. pek çok faktör, istinaf mahkemesinin dosya hakkında karar verme süresini etkiler. Fakat yaygın davalardan birkaçına örnek vermek gerekirse boşanma davalarında ortalama 1 yıl kadar istinaf süresi görülür. Velayet ve nafakaya ilişkin hususlarda ise ortalama 3 ay kadar istinaf incelemesi söz konusudur.
İstinaf Kanun Yoluna Başvuru Süresi
İstinaf kanun yoluna başvurulacağı zaman başvuru süresinin kaçırılmaması icap eder. Ceza davalarında kararın tebliğini takiben 1 haftalık istinaf süresi öngörülmüştür. Hukuk mahkemelerinde ise 2 haftalık istinaf süresi düzenlenmiştir. Başvuru süresinin başlangıcı ise ilk derece mahkemesince verilen kararın usulüne uygun olarak tebliğ veya tefhim edildiği tarihtir.