Dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık suçları, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 157 ve 158’inci maddelerinde düzenlenmiştir. İşbu düzenlemeye göre, hileli davranışlar sergilemek suretiyle bir başkasını aldatmak ve onun zararına olarak yarar temin etmek dolandırıcılık suçunu oluşturur.
Dolandırıcılık suçunun belirli özelliklerde işlenmesi ise nitelikli dolandırıcılık suçuna neden olur. Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için öncelikle haksız bir çıkar elde edilmesi şarttır. Şimdi, suçun diğer şartlarına, nitelikli hallerine ve cezasına mercek tutacağız.
Dolandırıcılık ve Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Şartları Nelerdir?
Somut olayda dolandırıcılık suçundan bahsedilebilmesi için belirli şartların birlikte gerçekleşmiş olması gerekir. TCK m. 157 vd. hükümlerden hareketle bu şartlar şunlardır:
- Fail birtakım hileli davranışlar sergilemelidir.
- Failin gerçekleştirdiği hileli davranışların mağduru aldatabilecek nitelikte olması gerekir.
- Fail birtakım hileli davranışlar sergilemek suretiyle mağdur veya bir başkası zararına, kendisine yahut bir başkası yararına haksız bir menfaat temin etmelidir.
Dolandırıcılık ve Nitelikli Dolandırıcılık Cezası Nedir?
TCK m. 157’de basit dolandırıcılık suçu ve cezası düzenlenmiştir. Buna göre, suçun basit şekliyle işlenmesi halinde 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve 5.000 güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.
TCK m. 158’de nitelikli dolandırıcılık suçu ve cezası düzenlenmiştir. Buna göre, suçun nitelikli hal dahilinde işlenmesi, sanık hakkında 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve 5.000 güne kadar adli para cezası uygulanmasını gerektirir. Ayrıca aşağıda belirtilen hallerde sanığa hükmedilecek ceza 4 yıldan ve suç neticesinde temin edilen yararın 2 katından daha az olamaz. Söz konusu haller şunlardır:
- Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına,
- Bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
- Banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılmasıyla,
- Banka veya diğer kredi kurumları tarafından verilmemesi gereken bir kredinin verilmesini sağlamak amacıyla,
- Sigorta bedelini almak amacıyla,
- Kişinin kendisini bir kurumun personeli veya görevli olarak tanıtması veya söz konusu kurumla ilişkili olduğunu ifade etmesi suretiyle,
- Kamu görevlileri ile ilişkisi bulunduğundan, onlar nezdinde hatırı sayılır bir yere sahip olduğundan bahisle ve belirli bir işin ifa edileceği vaadiyle,
Dolandırıcılık suçu işlenmesi durumunda, belirttiğimiz üzere, sanık hakkında en az 4 yıl hapis ve suç neticesinde elde edilen menfaatinden en az 2 katı kadar adli para cezasına hükmolunur. Ağır cezaların öngörüldüğü bu suça ilişkin soruşturma ve kovuşturma evrelerinde ceza avukatından yardım almak oldukça yararlı olacaktır.
Şikayete veya Uzlaştırmaya Tabi midir, Zamanaşımı Süresi Nedir?
TCK m. 157 ve 158’de düzenlenen dolandırıcılık suçları yani gerek suçun basit hali gerekse nitelikli hali re ‘sen kovuşturmaya tabidir. Fakat m. 159’da düzenlenen ve alacağın tahsili amacıyla işlenen dolandırıcılık suçu şikayete tabidir. Ayrıca TCK m.167/2’de düzenlenen akrabalık ilişkisi mevcutsa yine şikayete tabidir.
Basit dolandırıcılık suçu ve suçun TCK m. 159’da düzenlenen hali için uzlaştırma prosedürü uygulanır. Şayet mağdur ile fail arasında akrabalık ilişkisi mevcutsa bu durumda da uzlaşma prosedürüne başvurulur. Fakat m. 158’de düzenlenen nitelikli haller uzlaşma kapsamında değildir.
Dolandırıcılık suçunun TCK m. 157 ve 159’da düzenlenen hallerinde 8 yıllık dava zamanaşımı süresi düzenlenmiştir. Fakat m. 158’de düzenlenen nitelikli dolandırıcılık suçunun dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Suçun basit şekline dair görevli mahkeme, asliye ceza mahkemesi; nitelikli haline ilişkin görevli mahkeme ise ağır ceza mahkemesidir.
Etkin Pişmanlık ve Adli Para Cezasına Çevrilme
Nitelikli dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık yasasından faydalanmak mümkündür. Fakat etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için birtakım şartların varlığı aranır. Bu şartlar şunlardır:
- Suç tamamlanmış olmalıdır.
- Fail, pişman olduğunu gösterir aktif bir davranış sergilemelidir.
- Failin davranışı iradi olmalıdır.
Sıralanan şartların gerçekleşmesi halinde 2/3 oranında; zararın kovuşturma evresinde giderilmesi durumunda ise 1/2 oranında ceza indirimi yapılır. Suçun nitelikli hallerinde hapis cezasının alt sınırı olarak 3 yıl belirlendiği için nitelikli dolandırıcılık suçunun para cezasına çevrilmesi söz konusu değildir.