Şikayet hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir kamu hukuku hakkıdır. Hukuka aykırı bir fiil sebebi ile mağdur olan kişinin ya da suçtan zarar görenin kullanacağı bu hak ile savcılık soruşturma başlatabileceği gibi mahkemece kovuşturma da yapılır.
Şikayet hakkını kullanması gereken ise bizzat hak sahibidir. Mirasçılara intikal etmeyen şikayet hakkı müşterinin vefatı söz konusu olduğunda açılan ceza davalarına mirasçıların katılan sıfatı ile katılmasına imkan tanır.
Şikayetçi (Müşteki) Ne Demek?
Hukuka aykırı bir fiil işlendiğinde suç ortaya çıkar. Suç sebebi ile zarar gören ya da suçtan dolayı mağdur olan kişi şikayet hakkını kullandığında müşteki olarak adlandırılmaktadır. Müşteki şikayet aşamasında savcılığın soruşturmasının ardından kovuşturma aşamasına geçilirse ve yargılamaya katılacağı zaman da müdahil sıfatını kazanır.
Yargılamaya müdahil olmak ise katılan sıfatını almak demektir. Savcılık şikayetin ardından soruşturma başlatır. Savcılığın başlattığı soruşturma sırasında suç isnadı altında olan ve suçun mağduru olarak da şikayet hakkını kullanan kişi müşteki şüpheli olarak adlandırılmaktadır.
Bu kişi yargılama safhasında mahkeme görülürken davaya müdahil olmadığında müşteki tanığa dönüşür. Davaya müdahil olduğunda da müdahil sanık olur. Müdahil sanık katılan sanık demektir. Suç sebebi ile suçun mağduru ve şüphelisi konumunda olan kişinin şikayetçi olmaması durumunda mağdur şüpheli olarak soruşturma aşamasında dinlenmesi gerekir. Kovuşturma aşamasında ise mağdur sanık sıfatını kazanır.
Şikayet Hakkı Nasıl Kullanılır?
Hukuka aykırı bir fiil sebebi ile suç ortaya çıktığında suçun mağduru şikayet hakkını kullanmak isterse kolluk kuvvetlerine, jandarmaya, savcılığa beyanda bulunabilir. Mahkemeye veya savcılığa yazılı bir dilekçe verilerek de şikayet hakkı kullanılabilir. Bu mercilere verilecek şikayet dilekçesi eksiksiz ve tam olarak hazırlanmalıdır.
Şikayet kural olarak adli makamlara yapılırken idari makamlara da şikayet başvurusu hakkı bulunur. Bu kapsamda valilik veya kaymakamlık da şikayet hakkının kullanılabileceği mercidir. Buraya yapılan şikayetler savcılık makamına iletilir.
Yurt dışında işlenmiş olan ve ülkede takip edilmesi gereken suçlar için konsolosluklar ve büyükelçilikler şikayet ve ihbar yapılabilecek ilgili mercilerdir. Kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili işin yürütümü sırasında ortaya çıktığı iddia edilen şikayetler için de ilgili kamu kurum ve kuruluşunun idaresine ihbar ve şikayette bulunulduğunda hemen savcılığa bildirim yapılır.
Şikayet dilekçesi hazırlanırken ilgili kişilere ait kimlik bilgileri, adresi, iletişim bilgileri dilekçede yer almalıdır. Olayın açık ve net biçimde anlatılması gerekir. Şikayet ya da ihbar yazılı olarak veya sözlü olarak yapılabilir. Sözlü şikayetler tutanağa geçirilir.
Şikayetin ardından savcılık inceleme başlatır. Yeterli suç işlendiğine kanaat getirdiği takdirde de soruşturma başlatır. Soruşturma evresinde deliller toplanır, tanıklar dinlenir. Yeterli suç şüphesi elde edilmiş ise iddianame düzenleyen savcılık kamu davası açar.
Şikayet Süresi Nedir?
Hukuka aykırı fiil sebebi ile zarar gören ya da mağdur olan kişi şikayet etme hakkını kullanacağı zaman kanunda belirlenmiş olan şikayet süresi içinde bu başvuruyu yapmalıdır. Aksi durumda şikayet zamanaşımı süresi devreye girer. Mağdur fiil ve faili öğrendikten sonra şikayet hakkını kullanacaksa bunu 6 ay içinde yapmalıdır.
Müşteki şikayet hakkını kullanmak istediğinde fiili ve faili öğrenmiş olmalıdır. Suçtan zarar gören ya da mağdurun suça yönelik fiil veya failin hangisini geç öğrendiğine bağlı olarak 6 aylık şikayet süresi buna göre başlatılmaktadır. Şikayet hakkının kullanımı her halükarda dava zamanaşımı süresi içindeyken olmalıdır. Dava zamanaşımı süresi ise TCK 66. Madde kapsamında 8 yıldır.
Şikayetten Nasıl Vazgeçilir ve Sonuçları Nelerdir?
Mağdur takibi şikayete tabi olan suçlar için şikayet hakkını kullandığında soruşturma açılır. Şikayete tabi suçlarda re ’sen soruşturma yetkisi ilgili makamlarda bulunmaz. Bunun yanı sıra takibi şikayete tabi olmayan suçlarda savcılık olayı haber alır almaz soruşturma başlatabilir.
Şikayetten vaz geçme söz konusu olursa şikayete tabi suçlarda soruşturma evresindeyse soruşturmaya yer olmadığına karar verilir. Kovuşturma aşamasında şikayetin sonlanması ise ceza davasının düşmesine yol açar. Şikayete bağlı olmayan suçlarda ise şikayetten vaz geçilse bile kamu davası düşmez devam eder.
Şikayetten vaz geçme savcılık ya da mahkeme huzurunda yapılabilir. Şikayetten vazgeçildiğinde vaz geçenin irade beyanı şüpheye yer vermeyecek biçimde ispatlanmak zorundadır. Ayrıca, şikayet kurumuna ilişkin iş ve işlemlerde deneyimli bir ceza avukatı ile birlikte hareket edilmesi son derece yararlı olacaktır.